Nihad Sâmi Banarlı Hayatı ve Edebi Yönleri

Nihad Sâmi Banarlı

Nihad Sami Banarlı (d. 1907 - Fatih, İstanbul - ö. 13 Ağustos 1974, İstanbul) edebiyat tarihçisi, yazar, şair ve edebiyat öğretmenidir.

1907 yılında İstanbul Fatih'te dünyaya gelen Banarlı, Trabzon milletvekili, şair Ömer Hilmi'nin torunudur. Yazarın Dedeleri Fatih’in ilk alemdarlarındandır. Ailenin bilinen ilk dedesi Trabzon’un fethinde Fatih’in “Alemdarlığı”nı yapmıştı. Bu yüzden yazarın ailesi Alemdarzâdeler olarak anıla gelmiştir.

Babası ise yurdun çeşitli yerlerinde valilik yapmış olan şair İlyas Sami, annesi ise Nadire hanımdır. Şair soyadı kanunu çıkınca ilkönce Somarkın soyadını kullanmış, ilk yazıları da bu soya adıyla çıkmıştır. Fakat sonradan soyadını değiştirir. Babasının ve annesinin mezarının bulunduğu Tekirdağ'ın "Banarlı" köyünün ismini kendine soyadı olarak seçip kullanmaya başlar.

Banarlı, ilk ve orta öğrenimini İstanbul’da yaptı. Orta öğrenimini “Vefa “ ve “İstiklal Lisesin” de tamamladı. Edebiyat olan merakı ortaokul sıralarında başlamıştı. Ortaokuldayken hece ve aruz ölçüsü ile ilk şiirlerini yazmış, tiyatro eserleri, hikâye denemeleri yapma ya başlamıştı.

İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu'ndan 1927 yılında İstanbul Üniversitesi ( Darul funun) Edebiyat Fakültesi'nden 1929'da mezun oldu. 1929-1934 arasında Edirne Lisesi ile Kız ve Erkek Öğretmen Okulunda edebiyat öğretmenliği yaptı. Yüksek İslam Enstitüsü'nde İslami Türk Edebiyatı Tarihi öğretmenliklerinde bulundu. Kubbealtı Akademisi’nin edebiyat kolunda çalıştı.

Öğretmenliğinin ilk yıllarında Altı Ok, Orhun, Ötüken ve Atsız dergilerinde makale ve şiirleri çıkmaya başlamıştı. Ülkü, Yahya Kemal Mecmuası, Hayat Tarih Mecmuası, Meydan, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Hürriyet, Akşam ve Yeni Sabah gazetelerinde pek çok yazı, makale ve edebî sohbetleri yayımlanıyordu. Kızılçağlayan (1933) ve Bir Yuvanın Şarkısı (1933) adlı oyunları ve Hürriyet gazetesinde tefrika edildi.

Bu çalışmaları onun devasa eseri olacak olan “ Resimli Türk Edebiyatı Tarihi “adlı devasa edebiyat tarihi eserinin zeminin oluşturmaya başlamıştı.

1947 yılına kadar ise sırayla İstanbul'da Kabataş, Galatasaray, Boğaziçi, Şişli Terakki ve Işık liselerinde öğretmenlik yaptı. 1948’den başlayarak Hürriyet gazetesinde Edebi Sohbetler sütununda yazıları çıkmaya başladı. 1953’te İstanbul Fetih Cemiyeti’ne girdi. İstanbul Fetih Cemiyeti’ne bağlı olan İstanbul Enstitüsü’nde müdürlük yapmaya başladı.

1947-1969 yılları arasında Eğitim Enstitüsü (1947-1967), ile Yüksek Öğretmen Okulu'nda edebiyat öğretmenliği, Yüksek İslam Enstitüsü'nde İslami Türk Edebiyatı Tarihi öğretmenliklerinde bulundu. 1969 yılında kendi isteği ile emekliye ayrıldı. Öğretmenlik yaparken birçok kuruluşta ek görevlerde bulundu. 1948 yılından itibaren Hürriyet Gazetesi’nin Edebi Sohbetler sütununda devamlı yazılar yazdı.

Yahya Kemal Enstitüsü ile Yahya Kemal Müzesi’nin kurucusu olarak da tarihe geçti. Yahya Kemal’in eserlerini toplayarak on cilt halinde yayınlanmasını sağladı. 1969 yılında kendi isteği ile emekliye ayrıldı.

Milli Eğitim Bakanlığı 1000 Temel Eser ve Çağdaş Türk Yazarları komisyonlarına seçildi. Daha sonra 1000 Temel Eser komisyonunda başkan oldu. 1971 yılında kurulan Kubbealtı Akademisi'ne Edebiyat Kolu Başkanı ve Akademi Dergisi müdürü oldu. Liseler için yazdığı Edebiyat kitapları ve Resimli Türk Edebiyatı Tarihi adlı eseri ile tanınındı.

Ilgaz adındaki oğluna şizofren teşhisi konmuştu. Oğlunun genç yaşta vefatı onun derinden sarsmış, bu üzüntü onun sağlık sorunların da arttırmıştı. Zaten kemik erimesinden rahatsızdı. Hayatının son yıllarında kemik erimesi rahatsızlığı iyice artmış, kalem bile kullanamaz bir duruma kadar ilerlemişti.

13 Ağustos 1974'de 67 yaşındayken İstanbul'da vefat etti. Doğduğu semt olan Fatih Semtindeki Fatih Camii’nde kılınan cenaze namazından sonra cenazesi uzun yıllar vazife yaptığı Yahya Kemal Müzesi’ne getirildi, burada yapılan bir törenden sonra Rumelihisarı mezarlığındaki da Aşiyan Mezarlığına defnedildi.

Nihat Sami Banarlı’nın vefatının ardından Nermin Suner Pekin bütün yazılarını topladı. Bu yazılar Kubbealtı Akademisi Kültür ve San’at vakfı tarafından kitaplar halinde yayınlandı. Pekin, Nermin Suner (1977) “Doğumunun 100. yılında: Nihad Sami Banarlı: hayatı, şahsiyeti ve eserleri” İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, (Yeni edisyon: 2007 İstanbul: Kubbealtı Yayınları.

EDEBİ HAYATI

İlk yıllarında Altı Ok, Orhun, Ötüken ve Atsız dergilerinde makale ve şiirleri yayımlanmıştır. Ülkü, Yahya Kemâl Mecmuası, Hayat Tarih Mecmuası, Meydan, Kubbealtı Akademi Mecmuası adli dergilerde ve Hürriyet, Akşam ve Yeni Sabah gazetelerinde çok sayıda yazı, makale ve edebî sohbetleri yayımlanmıştır. En iyi tanındığı yayınları liseler için yazmış olduğu edebiyat kitabı ve "Resimli Türk Edebiyatı Tarihi" adli eserlerdir.

Yahya Kemal etkisinde şiirler yararak edebiyat dünyasına atılmış, ama daha sonra Türk Edebiyatının ilk büyük edebiyat tarihini meydana getirerek edebiyat tarihçiliğinde karar kılmıştı. Edebiyat Tarihi ve edebiyat incelemeleri dışında daha çok tiyatro türünde eserler vermişti. Millî Eğitim Bakanlığı’nın (1933) yılında açtığı bir yarışmada Kızıl Çağlayan Bir Yuvanın Şarkısı adlı manzum piyesi ile de ödül kazanmıştı.

Türkçenin Öztürkçe olmasını değil, imparatorluk dili olmasını savunuyor, diğer büyük diller gibi kendi ahengi, musikisiyle sevilmesi gerektiğini öneren görüşler ileri sürüyordu. Eserlerini de aşağı yukarı bu görüşünü özetleyen bir dil anlayışı ile yazmıştı. Bu konudaki düşünceleri şu cümlesi ile ifade bulmaktadır. "Türk milleti tarafından fethedilmiş topraklar nesil Türk vatani olmuşsa, ayni millet tarafından fethedilmiş kelimeler de öyle Türk kelimesi ölmüştür."

Ona göre Türk milletinin milli kültürüne bağlanabilmesi, milli kişiliğinin gelişmesi ancak Türkçeyi doğru ve tam olarak bilmesi, kullanmasıyla mümkündü. Dil hakkındaki düşüncelerini “Türkçenin Sırları” adlı eseri ile “Şiir ve Edebiyat Sohbetleri” adlı eserlerinde paylaştı.

En çok Edebiyat Tarihi ve liseler için hazırladığı edebiyat ders kitapları ile tanınan bir araştırmacı yazar olarak ün kazandı. Türk Edebiyatı Tarih araştırmaları konusunda Fuat Köprülü’den sonra en kapsamlı araştırmalar yapan araştırmacıların başında gelmektedir. Türk Edebiyatı Tarihini, belli bir düzen içinde ve oldukça kapsamlı bir şekilde Resimli Türk Edebiyatı Tarihi adlı dev eserinde bir araya getirdi. İlk kez 1948’de Yedigün yayınları arasında çıkan[10]“Resimli Türk Edebiyatı Tarihi” büyük ilgi gördü. Bu eser, Türk edebiyatını destanlar devrinden alıp, o güne kadar ela almıştır. Banarlı, emekli olduktan sonra bu temel eseri, daha da genişletmiş, 1370 sayfa ve üç ciltten oluşan bu eserini Türk Kültürünün kalıcı kaynakları arasına sokmuştur. “Resimli Türk Edebiyatı Tarihi” Türk Edebiyatı Tarihi açısından başlıca kaynak kitap olarak yerini korumaktadır.

Yahya Kemal, Namık Kemal, Fatih gibi Türk büyüklerine ilişkin kitapları da başlıca kaynak eserlerdendir.

“Şiir ve Edebiyat Sohbetleri” adlı. İki cilt olan eserinde, şiirimizden ve edebiyatımızdan örnekler vermiştir. Yahya Kemal’in yakınında bulunmuş ve onu bütün yönleriyle tanıma imkânı bulmuş olan yazar, Yahya Kemal hakkındaki yazıklarını “Bir Dağdan Bir Dağa” adı altında topladı. .

“Türkçenin Sırları” adlı eserinde Türk Dilinin güzelliklerini, inceliklerini ve ahengini ele almıştır. Eser, toplam kırk üç ayrı başlıktan meydana gelmektedir. Eserdeki yazılar Türkçenin estetiğine dikkat çeken bir bütünlük meydana getirmiştir.

ESERLERİ

Oyunlar

Kızıl Çağlayan (1933), manzum milli piyes
Bir Yuvanın Şarkısı (1933), manzum milli piyes
Sular Kararırken,
Yaban¬cı,
Dumanlı Dağlar
Son Vazife,
Bir Mâbed Yıkıldı
Istırap Yarışı

Roman

Güzelliğin Romanı (Hürriyet Ga¬zetesi'nde tefrika).

Edebiyat Tarihi

Dâstân-ı Tevârih-i Mülûk-ı Âli Osman ve Cemşid-ü Hurşid Mesnevisi, (1933, {Ahmedî’nin Osmanlı tarihine dair manzum ese¬rinin neşri),
Resimli Türk Edebiyatı Tarihi (1948; 1975- 79), 2 Cilt.

Diğer eserleri

Edebî Bilgiler (1940).
Türkçenin Sır¬ları (1940)
Metinlerle Edebî Bilgiler (1950)
Metinlerle Türk Edebiyatı Tarihi I, II, III, (1951-1954).
Metinlerle Türk ve Batı Edebiyatı, I, II, III(1955-1960)
Yahya Kemal Yaşarken (1959),
Yahya Kemal’in Hâtıraları (1960),
Şiir ve Ede¬biyat Sohbetleri
Namık Kemal ve Türk Osmanlı Milliyetçiliği
Büyük Nazireler Mevlid ve Mevlid'de Milli Çizgiler
Başlangıçtan Tanzimata Kadar Türk Edebiyatı Tarihi
Fatih'in Zafer Sırları

Yorumlar - Yorum Yaz