Kâtip Çelebi (1609-1657)

Asıl adı Mustafa olan Doğuda Hacı Halife Batıda ise Hacı Kalfa olarak tanınan Kâtip Çelebi, 1609'da İstanbul'da dünyaya gelir. Medrese tahsili görmüş babası sayesinde çok iyi bir eğitim almış Arapça ve Farsça öğrenmiştir. Askerlikte kâtiplik yaptığı için "kâtip" unvanıyla anılmıştır.

Kâtip Çelebi, ilme büyük önem verir. Bu vesileyle gittiği her şehirde yeni kitaplar edinir. Hac farizasından sonra kendisini tamamen ilme vermek üzere İstanbul'a döner. Sonrasında yazın hayatında peş peşe eserler vermeye başlayan Kâtip Çelebi, yirmiyi aşkın kitap yazar. Tarih, coğrafya ve bibliyografya alanında yazdığı kitaplar daha çok ön plana çıkar.

Kâtip Çelebi, 6 Ekim 1657'de İstanbul'da hayata veda eder.

Edebi Kişiliği

• 17. yüzyıl Divan nesrinin önemli şahsiyetlerinden birisidir.
  
  
• Önceleri orduda görev almış sonrasında kendini tamamen ilme adamıştır.
  
  
• Bilime verdiği değerle tanınır. Bu konuda ilk yazar ve düşünür olarak kabul görür.
  
  
• Tarih, felsefe, coğrafya, tıp, sosyoloji, bibliyografya alanlarında çalışmalar yapar.
  
  
• Çok zengin ve büyük bir kitaplığı vardır. Mirasını dahi kitaplara yatıran biri olarak bilinir.
  
  
• Daha çok didaktik amaçlı nesirler kaleme alır. Üslubu süsten arınmış bir yazı üslubudur. Üslubunda ilmin ciddiyeti ön plana çıkar.
  
  
• Sözünü uzatmamış kısa cümlelerle sonuç alma yoluna gitmiş secilere ise çok az yer vermiştir.
  
  
• Kâtip Çelebi'ye asıl ün kazandıran eseri İslam dünyasında da önemli bir yere sahip olan "Küşfü'z Zünun" ve "Cihannüma" adlı eserleridir.
  
  
• Kâtip Çelebi, eserlerinden dolayı hem Osmanlı İmparatorluğu'nda hem de Batı'da büyük ilgi görmüş UNESCO, bu anlamda 2009'u "Dünya Kâtip Çelebi Yılı" ilan etmiştir.

Eserleri

Keşfü'z Zünun: Kâtip Çelebi bu eserini Arapça kaleme alır. Eser, 15000'e yakın kitabı tanıtan (yazarlarıyla birlikte) dev bir bibliyografyadır. Mısır, Almanya ve İstanbul'da basılan eserde on bine yakın müellif de tanıtılmıştır.

Cihannüma: Uzakdoğu'dan Ortadoğu'ya kadar geniş bir coğrafyayı ele alan coğrafya kitabıdır. Kitapta tam altı kıta hakkında bilgiler yer alır. İbrahim Müteferrika tarafından neşredilen eser birkaç kez de Avrupa dillerine çevrilir.

Fezleke: Kâtip Çelebi'nin Osmanlı tarihini anlatan önemli bir eseridir. Eser, 1592-1654 yılları arasındaki olayları içerir. Eser, hem Türkçe hem de Arapça kaleme alınmıştır.

Mizanü'l Hak: Çelebi'nin; din, toplum sorunları ve ahlak ile alakalı görüş ve ilkelerini içerir. Kâtip Çelebi'nin en son eseridir.

Düsturu'l Amel: Din ve ahlakla ilgili görüşleri içerir. Eser, kısa kısa dört bölümden oluşur.

Tuhfetü'l Kibar Fi Esfari'l Bahar: Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşundan 1656'ya kadar geçen süredeki denizcilik faaliyetlerini anlatır.

Kanun-name: 1654-1655 yılları arasında toplanmış kanunların mecmuasıdır.

Takvim-üt-Tevarih: Hz. Âdem'den 1648 tarihine kadar geçen olayların kronolojik açıklamasını içerir. Eser, Arabi ve Farisi dillerinde basılmıştır.