Samipaşazade Sezai Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri
Samipaşazade Sezai Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri
Samipaşazade Sezai (d. İstanbul, 1860 - ö. 26 Nisan 1936, İstanbul)
1860'ta İstanbul'da doğdu. 26 Nisan 1936'da İstanbul'da yaşamını yitirdi. "Sergüzeşt" romanının yazarı. Babası Abdurrahman Sami Paşa'nın konağında özel öğrenim gördü. 1880'de ağabeyi Suphi Paşa'nın başında olduğu Evkaf Nezareti Mektub-i Kalemi'ne memur olarak girdi. Ertesi yıl Londra elçiliği ikinci katipliğine atandı. İngiltere'de kaldığı 4 yıl boyunca İngiliz ve Fransız edebiyatlarını inceledi. Elçilikteki görevinden İstifa edip İstanbul'a döndü. İstişare Odasına memur oldu.
İlk romanı "Sergüzeşt" yüzünden göz hapsine alındığını düşünerek 1901'de Paris'e gitti Jön Türkler'e katıldı. Meşrutiyet'in ilanına kadar Paris'te kaldı. İttihat ve Terakki'nin Paris merkezinde görev yaptı. Örgütün yayın organı olan "Şura-yı Ümmet" gazetesinde 2'nci Abdülhamit'in baskıcı rejimini eleştiren yazılar yazdı. 1908'de 2'nci Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'a döndü.
1909'da Madrid Büyükelçiliği'ne atandı. Birinci Dünya Savaşı başlayınca Madrit'ten İsviçre'ye geçti, savaşın sonuna kadar burada kaldı. 1921'de emekliye ayrıldı ve İstanbul'a döndü.
Yaşamının son yıllarında kendisine, Büyük Millet Meclisi kararıyla "Hidamat-ı vataniyye tertibinden" maaş bağlandı.
Divan edebiyatına karşı çıkan Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan gibi yazarların etkisiyle Batı edebiyatına yöneldi. Alphonse Daudet'den esinlenerek yazdığı kısa öykülerle Batılı anlamda ilk gerçekçi ürünleri verdi. 1874'te "Kamer" gazetesinde yayınlanan söylev türündeki ilk yazılarıyla adını duyurdu. İlk kitabı 3 perdelik tiyatro oyunu "Şir" (=Aslan) 1879'da basıldı.
EDEBİ KİŞİLİĞİ
Namık Kemal 'in etkisi altında yetişen Sezai Bey, Abdülhak Hamit Tarhan ve Recaizade Mahmut Ekrem 'in izinden gitmiş fakat anılan bu üç edip kadar çok eser vererek onlar kadar önemli hizmetlerde bulunamamıştır. Namık Kemal ’e olan hayranlığı, nesirde onun üslubunu benimsemesine neden olmuş fakat sonraki yazılarında kendi üslubunu bulmaya çalışmıştır. Namık Kemal ve Abdülhak Hamit Tarhan gibi birinci planda vazife görmüş yazarlarından olmasa da, eserlerini Avrupai bir karakterle yazmış edebiyatımızın batılılaşmasında önemli hizmetleri olmuştur. Roman hikâye ve nesir türünde yazdığı birçok eserden başka bir romantik özellikler taşıyan şiirler de yazmıştır.
Sezai, roman, hikâye, hatıra, sohbet, makale, gezi anı ve şiir türlerinde örnekler vermiş bir yazardır.
Sezai Bey, bir roman, iki küçük hikâye, değişik türlerde nesir yazıları, seyahat hatıraları ve hatırat türlerinde eserler vermiştir. Alphonse Daudet'den Jak adlı romanı Türkçeye çevirmiştir.
En tanınmış romanı Sergüzeşt “ ’tir. Bu eserde kölelik ve cariyelik sorunlarına değinmiş, Bir esir kızın serüvenlerini ele alarak, bu romanında “ferdi hürriyeti”in önemini ve değerini savunmuştur. ” Bu romanda, zamanının hayat sahnelerini basit bir vak'a etrafında romanlaştıran Sezai Bey, hikâyesini yer yer hissi ve romantik bir üslupla anlatmıştır. “İlk romanı olan “Sergüzeşt” Türk edebiyatında romantizmden gerçekçiliğe geçişin ilk başarılı örneklerinden biri sayılır. Sergüzeşt esaret konusuna getirdiği yorumlarla klasikler arasına girmeyi başarmış bir romandır.
Sezai Beyin küçük hikâye yazarlığı, romancılığından daha başarılı kabul edilmektedir. Onun küçük hikâyelerinde realist Fransız edebiyatının ve A. Daudet’in tesiri vardır. Küçük Şeyler adı altında topladığı bu hikâyelerle birtakım küçük hayat hadiselerini başarıyla hikâyeleştirmiştir. Aynı kitaptaki “Arlezyalı” adlı bir hikâye, A. Daudet 'ten tercüme edilmiştir.
Sezai Bey, Küçük Şeyler'den sonra, bazı makale, hikâyelerini Rumuzü'l-Edeb adlı bir kitapta toplamıştır. Bu eserin yayınlanmasından yirmi altı yıl sonra da, çok sevdiği yeğeni İclal'in ölümü üzerine yazdığı mensur bir mersiye ile daha bazı nesir ve hatıralarını İclal isimli bir kitapta yayınlamıştır.
Hikâye ve romanlarında halkın içinden seçtiği kahramanları mahalli ağız özellikleri, şiveleri, çevreleri ve günlük yaşamlarıyla içinde realist bir anlayışla kaleme almıştır.
Samipaşazade Sezai'nin Eserleri:
Roman:
- Sergüzeşt (1889)
Öykü:
- Küçük Şeyler (1892)
Oyun:
- Şir (1879)
Sohbet - Anı - Eleştiri:
- Rumuzu'l- Edeb (1900)
- İclal (1923)
Yorumlar - Yorum Yaz