Üçlü İtilaf (1907): İngiltere, Fransa, Rusya
+ 19. yüzyılın sonlarına doğru İtalya ve Almanya'nın siyasi birliklerini kurması mevcut dünya dengesini altüst etti.
+ İngiliz ve Fransız çıkarları Almanya ile bağdaşmadığından bu iki devlet birbirine yakınlaşmaya başlamıştır.
+ Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun ise Balkanlardaki çıkar çatışmaları nedeniyle Rusya ile arası açıktı. Bu nedenle Almanya'ya yakınlaştı.
+ Böylece savaş öncesinde bloklar oluştu. Bloklar arası soğuk savaş başladı.
+ I. Dünya Savaşı, Avrupa ve diğer kıtalarda bulunan yirminin üzerinde devletin katıldığı, o tarihe kadar dünyada eşi görülmemiş ilk büyük savaştır.
NOT:Mustafa Kemal, 1. Dünya savaşı çıktığı sırada Sofya'da askeri ateşe olarak bulunuyordu.
Savaşta Taraflar
A- İttifak Devletleri:
1. Almanya
2. Avusturya-Macaristan
3. Osmanlı İmparatorluğu
4. Bulgaristan
5. İtalya (Bu devlet savaş başladığında tarafsızlığını ilan etmişti. 1915 yılında İtilaf Devletleri yanında savaşa girdi.)
B—İtilaf Devletleri:
1. İngiltere
2. Fransa
3. Rusya
4. İtalya
5. Sırbistan
6. Belçika
7. Japonya
8. Romanya
9. Portekiz
10. ABD
11. Yunanistan
12. Brezilya
a) Genel nedenler:
+ Fransız İhtilali’yle ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesinin yayılması.
+ Bağımsızlık isyanlarının artması.
+ Sanayi inkılabı ile ortaya çıkan hammadde ve sömürge arayışı.
+ Silahlanma yarışının hızlanması.
b) Özel Nedenler:
+ Fransa'nın 1871 Sedan Savaşı'nda kaybettiği Alsace- Loren bölgesini Almanya'dan geri almak istemesi
+ İngiltere ve Fransa'nın mevcut sömürgelerini koruma düşüncesi.
+ İngiltere ve Almanya arasındaki ekonomik rekabet.
+ Sırbistan'ın Avusturya topraklarında hak iddia etmesi.
+ İtalya'nın yeni sömürgeler elde etme gayreti.
c) Görünürdeki Sebep:
+ Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahtının Saraybosna'yı ziyareti sırasında Sırplı bir genç tarafından öldürülmesi.
+ Bu olay üzerine Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Sırbistan'a savaş açar.
Rusya Sırbistan'ın yanında yer alır.
Almanya'nın Rusya'nın karşısında savaşa girmesiyle İngiltere ve Fransa, Rusya tarafında savaşa girdiler.
+ Tüm Avrupa'ya yayılan savaş kısa sürede diğer kıtalara da sıçramıştır.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Katılması:
+ Osmanlı Devleti Trablusgarb ve Balkan savaşlarından yeni çıkmıştı.
+ Ordusu zayıf, donanması yetersiz, diplomasi etkisizdi. Bunun için bir yandan askeri alanda güçlenmeye çalışırken diğer yandan da yalnızlıktan kurtulmak için girişimlerde bulunmaya başladı.
+ Osmanlı Devleti Almanya'ya güvenemediği için itilaf devletlerine yakınlaşmaya çalışmış ancak bu devletler Osmanlı Devleti'ni yanlarına almak istememişlerdir.
Bunun üzerine Osmanlı Devleti;
+ Almanya ve Bulgaristan'la dostluk anlaşmaları imzaladı.
+ Osmanlı Mebuslar Meclisi'ni dağıttı.
+ Tarafsızlığını ilah etti.
+ Kapitülasyonları tek taraflı olarak kaldırdı.
Osmanlı Devleti'nin tarafsızlığı başta Rusya olmak üzere itilaf devletlerince desteklenir. Buna karşılık Osmanlı Devleti;
+ Kapitülasyonların kaldırılması
+ Ege adalarının geri verilmesi
+ Mısır sorununun çözülmesi gibi isteklerini itilaf devletlerine iletti. Bu isteklerin İngiltere tarafından reddedilmesi Osmanlı Devleti'nin Almanya'ya yakınlaşmasına neden oldu.
Almanya'nın Osmanlı Devleti'ni Savaşın İçine Çekmek İstemesinin Nedenleri
+ Avrupa’daki savaş yükünü hafifletmek.
+ Osmanlı Devleti'nin jeopolitik konumundan yararlanmak.
+ Halifenin dini ve siyasi gücünü kullanabilmek.
+ İtilaf devletlerinin Rusya'ya ulaşmasını önlemek.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girme Nedenleri
+ Kaybettiği toprakları geri alma düşüncesi.
+ Yalnızlıktan kurtulma politikası.
+ Almanya'nın savaşı kazanacağına olan inanç.
+ Coğrafi konumu itibariyle savaş dışında kalmanın zorluğu
+ Osmanlı Devlet adamlarının Alman hayranlığı.
+ Türkçülük idealini gerçekleştirebilmek.
+ Kapitülasyonlardan kurtulmak.
Osmanlı Devleti'nin İngiltere Yanında Savaşa Girmemesinin Nedenleri
+ Daha önce itilaf devletleri yanında savaşa girme isteğinin kabul edilmeyişi.
+ İtilaf Devletleri'nin Osmanlı sınırlarında yaşayan azınlıkları kışkırtmaları.
+ Rusya ve İngiltere'nin Osmanlı Devleti'ni parçalamaya yönelik planlan
+ İngiltere'nin Osmanlı Devleti'ne ait parası ödenmiş iki savaş gemisine el koyması.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girmesiyle;
=> Savaş geniş bir alana yayılmıştır.
=» Savaşın süresi uzamış, Almanya büyük ölçüde rahatlamıştır
=> Yeni cepheler açılmıştır,
+ Akdeniz'de İngilizlerin önünden kaçan iki Alman gemisi Osmanlılara sığındı.
+ Osmanlı devleti bu iki gemiyi satın alarak Yavuz ve Midilli adını verdi.
+ Karadeniz’e geçen bu gemilerin Rus limanlarını topa tutması Osmanlı Devleti'ni fiilen savaşa soktu. Osmanlı Devleti resmen 12 Kasım 1914'te savaşa dahil oldu.
CEPHELER
Doğu ve Kafkas Cephesi Cephenin Açılma Nedenleri;
1.Dünya Savaşında Cepheler
CEPHELER
|
Topraklarımızda Savaştığımız Cepheler
|
Topraklarımız dışında Savaştığımız cepheler
|
|
1. Kafkas Cephesi
|
1. Makedonya
|
|
2. Çanakkale Cephesi
|
2. Galiçya
|
|
3. Kanal Cephesi
|
3. Romanya
|
|
4. Irak Cephesi
|
|
|
5. Filistin Cephesi
|
|
|
6. Hicaz-Yemen Cephesi
|
|
|
7. Suriye Cephesi
|
|
Doğu ve Kafkas Cephesi Cephenin Açılma Nedenleri;
1- İttihatçıların Anadolu'daki Türklerle Orta Asya'daki Türkleri birleştirmek istemeleri
2- Almanların Baku petrollerini ele geçirmek istemesi
+ Osmanlı Devleti'nin ilk taarruz cephesidir,
+ Osmanlı orduları bu cephede Ruslara karşı savaştılar.
+ Gerekli hazırlıkların yapılmayıp tedbirlerin alınmaması nedeniyle Türk ordusu iklime mağlup olmuştur.
-> Sonuçta, Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon, Erzincan ve Van Rus işgaline uğradı. Çanakkale başarısından sonra Diyarbakır'a gönderilen Mustafa Kemal, burada Rus ileri harekatının durdurulmasında ve Muş'un kurtarılmasında etkili oldu.
+ Bu sırada doğuda Ruslardan destek alan Ermenilerin katliama girişmesi üzerine çıkarılan 1915 Tehcir (göç) Kanunu ile Ermeniler güvenli olan yerlere göç ettirildi.
+ Rusya'da çıkan Bolşevik İhtilali Rusya'nın savaştan çekilmesine neden oldu. İmzalanan 3 Mart 1918 Brest Litowsk Antlaşması ile bu cephe kapanmıştır. Böylece bu cephe Osmanlı devleti lehine sonuçlandı. Doğu Anadolu'da birlik sağlandı.
Kanal Cephesi
+ Almanya'nın isteği ile Süveyş Kanalı'nda açılan bir cephedir.
+ Amacı İngiltere'nin Hindistan sömürge yollarıyla bağlantısını kesmektir. Bu cephede başlayan mücadeleler Temmuz 1916'de Osmanlı devleti aleyhine sonuçlandı.
Çanakkale Cephesi
19 Şubat 1915'te başlayan Çanakkale harekatı ile itilaf devletlerinin,
+ Osmanlı Devleti'ni saf dışı bırakmak
+ Rus ordusuna gerekli askeri yardımı ve malzemeyi ulaştırmak.
+ Balkan Devletleri'ni savaşa çekmek
+ Savaşı kısa zamanda sonuçlandırmak gibi önemli amaçları vardı.
+ 18 Mart 1915 günü başlayan asıl hücumları sonuçsuz kaldı. İtilaf donanmasını bozguna uğradı.
+ Boğazı geçemeyeceğini anlayan itilaf devletleri, Gelibolu'ya asker çıkardılar.
+ Gelibolu'daki mücadeleler sekiz ay kadar devam etti.
+ Mustafa Kemal'in 19. Tümen Komutanı olarak bulunduğu Türk ordusu; Conkbayırı ve Anafartalar'da zaferler kazanarak düşman ilerleyişini durdurdu.
+ İngiliz ve Fransız güçleri 8-9 Ocak 1916'da Çanakkale'yi tamamen boşalttılar.
Sonuçları:
+ I. Dünya savaşı uzadı.
+ Düşman Çanakkale'yi geçemedi ve Rusya'ya yardım ulaştıramadı.
+ Mustafa Kemal'in tanınmasına ve Milli Mücadele'nin lideri olmasına ortam hazırladı.
+ Savaş sırasında gizli antlaşmalar ilk kez ortaya çıktı.
+ Yarım milyona yakın insan hayatını kaybetti.
+ Balkan devletlerinin tutumları değişmiş, Bulgaristan İttifak Devletlerinin yanında savaşa girmiştir. (Amacı; I. Balkan savaşı sonunda kazandığı toprakları tekrar alabilmektir.)
+ İtilaf devletleri güçlerini Çanakkale'ye yığdıklarından Almanya rahatladı.
Filistin Cephesi
Osmanlı Devleti'nin kanal harekatında başarılı olamaması üzerine üstünlük İngiltere'ye geçmiş İngiltere, Araplarla işbirliği yaparak Osmanlı ordusunu Şam'a kadar çekilmeye zorlamıştır.
Irak Cephesi
+ Bu cephe İngilizler tarafından açıldı.
+ Amaç, Kuzey yönünde ilerleyip Kafkaslardaki Rus kuvvetleriyle birleşmekti.
+ Böylece Türk kuvvetlerinin İran'a girerek Hindistan'ı tehdit etmesini önlemiş olacaktı.
+ İngiltere ayrıca Abadan petrollerini korumak istiyordu. Kasım 1915'te Türk kuvvetleri Kut-ül Amara'da İngilizleri yendiler.
+ Ancak sonuçta Türk ordusu başarısız oldu ve İngilizler Bağdat'ı işgal ettiler.
Yemen - Hicaz Cephesi
+ Türk birlikleri bu cephede hem İngilizlerle hem de ayaklanan Araplarla savaşmak zorunda kalmıştır.
+ Bu cephedeki savaşlar İslam dünyasında ümmetçilik düşüncesinin sona erdiğini, yerine milliyetçiliğin güçlenmesine sebep olmuştur.
Suriye Cephesi
+ Filistin Cephesinin devamıdır.
+ Mustafa Kemal bu cephede Yedinci Ordu Komutanı olarak bulunuyordu.
+ Mustafa Kemal, Halep'in kuzeyinde bir savunma hattı kurarak İngiliz ve Arapların saldırılarını önledi.
Savaş Sırasındaki Önemli Gelişmeler
+ İtalya savaş öncesi ittifak devletleri tarafında iken savaş başlayınca tarafsızlığını ilan etmiş, İngiltere'nin bol vaatleri sonucu Londra antlaşmasıyla (1915) itilaf devletleri yanında savaşa katılmıştır.
İtilaf devletleri Osmanlı devletinin topraklarını paylaşmak için gizli anlaşmalar yaptılar
+ Savaşın başında ABD tarafsızlığını ilan etmiş, Almanya ile arası açılınca itilaf devletleri yanında savaşa girmiştir.
ABD'nin savaşa girmesiyle;
+ Savaşın gidişatı ittifak devletleri aleyhine değişti.
+ Bulgaristan savaştan çekildi.(İttifak devletleri bloğundan çekilen ilk devlettir.)
+ Savaşın ömrü kısaldı.
ABD'nin ardından Yunanistan itilaf devletleri yanında savaşa girdi.
ð 1917'de Rusya'da Bolşevik ihtilali çıkmış ve Çarlık Rusyası yıkılmıştır.
ð + Bu sebeple ittifak devletleri ile Brest-litowsk (3 Mart 1918)barışını yapan Rusya savaştan çekilir.
ð -» Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti 1878 Berlin Antlaşması ile kaybettiği Kars, Ardahan ve Batum'u (Elviye-ı Selase) geri almıştır.
WİLSON İLKELERİ (8 Ocak 1918)
SON OSMANLI MECLİS-İ MEBUSAN'IN AÇILMASI (12 OCAK 1920)
Buna göre;
Amerika Başkanı VVilson, savaş henüz sona ermeden, barış ilkelerini açıklamıştır.
Bu ilkeler;
1. Savaş sonunda yenen devletler yenilen devletlerden toprak almayacak
2. Barış antlaşmaları açık olacak, gizli antlaşmalar yapılmayacak.
3. Devletlerarası sorunları uluslararası platformda çözmek için uluslararası bir cemiyet kurulacak. (Milletler cemiyeti)
4. Osmanlı devleti'nde Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelere kesin egemenlik hakkı tanınmalıdır.
5. Silahlanma yarışına son verilecek ve devletler birbirine garanti verecek.
6. Osmanlı topraklarında yaşayan azınlıkların çoğunlukta oldukları yerlerde bağımsız devlet kurmalarına imkan verilecektir.
7. Boğazlar Dünya devletlerine açık olacak.
+ Bu ilkeler başarıya ulaşamamıştır. Çünkü; İngilizler, Fransızlar ve İtalyanlar bu ilkelerin kendi çıkarlarına ters düştüğünü anlamışlardı.
+ Bir yandan ABD'ye ters düşmemeye çalışırken bir yandan da gizli antlaşmaları uygulamaya çalıştılar.
-> İşgallerini gizleyebilmek için mandacılık rejimini ortaya attılar.
Savaşın Sona Ermesi:
+ İttifak grubu artık savaşı devam ettiremeyeceğini anlamıştı. İlk önce Bulgaristan savaştan çekildi.
+ Müttefiklerinin yenilgiyi kabul etmesi üzerine Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkesini (30 Ekim 1918) imzalayarak savaştan çekildi.
+ Ardından Avusturya ve son olarak da Almanya'da savaştan çekildiler.
HAVZA GENELGESİ (28 MAYIS 1919)
İzmir'in işgaline karşı yurdun çeşitli yerlerinde başlayan protesto mitingleri ve halkın heyecanını ortak bir çizgi üzerinde birleştirmek amacıyla yayınlanan genelgede;
Ø Büyük ve heyecanlı mitingler yapılarak milli gösterilerde bulunulmalıdır.
Ø Büyük devletlerin temsilcilerine ve İstanbul hükümetine uyarı telgrafı çekilmelidir.
+ Genelge askeri ve mülki amirlere gönderilmiştir.
ÖNEMİ:
Ø Genelgeden sonra yurdun değişik yerlerinde düzenlenen mitingler, Havza Genelgesi'nin halk üzerindeki etkisini göstermektedir.
Ø Mustafa Kemal Paşa Türk halkını Milli mücadele fikri etrafında birleştirmeye başlamıştır.
Ø Mustafa Kemal 8 Haziran 1919'da İstanbul Hükümeti Harbiye Nezareti tarafından geri çağrılmasına rağmen emre uymamış ve Amasya'ya geçmiştir.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)
+ Bulgaristan'ın savaştan çekilmesiyle ittifak devletleri arasındaki irtibat kesilmişti.
+ Bu durumda savaşa devam etmeye imkan yoktu. Zaten müttefikler de yenilmişti.
+ İşte bu ortamda Bahriye Nazırı Rauf Bey başkanlığında bir heyet İngilizlerle gerekli görüşmeler yaparak ateşkesi imzaladılar.
+ Ateşkes Limni Adası'nın Mondros Limanında yapıldı.
+ İtilaf Devletleri adına İngiliz Amirali Calthorpe yetkili idi.
Antlaşmaya göre;
1. Boğazlar haberleşme istasyonları, demiryolları itilaf devletleri tarafından denetim altına alınacak.
2. İtilaf devletleri; yağ, kömür, akaryakıt gibi maddeleri Anadolu'dan sağlayacak.
3. Osmanlı orduları terhis edilecek, cephedeki askeri birlikler itilaf devletlerine teslim olacak.
4. En tehlikeli maddesi yedinci maddedir. Buna göre itilaf devletleri güvenliklerini tehdit eden bir durum ortaya çıkarsa istedikleri yerleri işgal edebileceklerdi.(Bu madde, Anadolu'yu işgallere açık hale getirmiştir.)
5. Tehlikeli olan bir diğer madde de 24. maddedir. Buna göre; Vilayet—i sitte'de (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ—Sivas-BESDEV) karışıklık çıkarsa itilaf devletleri bu yerleri de işgal edebileceklerdi.
=>Bu madde doğuda bir Ermeni devletinin kurulmasına imkan hazırlayan özellik taşımaktadır.
YORUM:
+ Osmanlı Devleti bu antlaşma ile fiilen sona ermiştir.
+ Mondros bir ateşkesten çok antlaşma niteliği taşımaktadır.
. (Mondros'tan hemen sonra itilaf devletleri işgallere başladı. İngiltere Musul'u işgal ederek ilk işgali gerçekleştirdi.)
+ Bu işgallere karşı Türk halkının ilk tepkisi bölgesel direniş cemiyetleri etrafında toplanmak olmuştur.
+ İşgallerin resmen başlaması Kurtuluş savaşının başlamasına neden oldu.
NOT:Ateşkes Antlaşması:Barış antlaşması imzalanıncaya kadar silahların susmasıdır. Geçici sözleşmedir. Eğer barış sağlanamaz ise bu antlaşma bozulur ve savaş tekrar başlar.
I. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI
I. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI
+ Devletler arasındaki siyasi ve güç dengeleri bozuldu.
+ Yugoslavya, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan gibi yeni devletler kuruldu.
+ Milli devletler kurulmaya başlandı.
+ Yeni rejimler ortaya çıktı.
+ Askeri teknoloji gelişti. (I. Dünya savaşı sırasında ilk kez kimyasal silahlar, denizaltı, uçak ve tanklar kullanılmıştır.)
+ Osmanlı Devleti Ortadoğu'daki topraklarını kaybederek (Arap dünyası) Anadolu'ya çekildi.
+ II. Dünya Savaşı'na zemin hazırladı.
Dünya barışını korumak için Milletler Cemiyeti kuruldu.
Mondros Ateşkes Antlaşması'nın Uygulanması.
İtilaf devletleri, barış antlaşmasının imzalanmasını beklemeden, Mondros'a dayanarak Osmanlı topraklarını işgal etmeye başladılar.
ANADOLUNUN İŞGALİ
İngilizler Fransızlar İtalyanlar Yunanlılar
Musul Dörtyol Antalya İzmir
Urfa Adana Fethiye Aydın
Antep Mersin Bodrum Edirne
Maraş Urfa Konya
Batum Antep
Samsun Maraş
Kars
Merzifon
+ İngilizler işgal ettiği Urfa, Antep ve Maraş'ı daha sonra Fransa'ya bıraktı.
+ 13 Kasım 1918'de itilaf donanması İstanbul'a geldi.
PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 Ocak 1919)
+ Konferansı yönlendiren devletler; Amerika, İngiltere, Fransa, Japonya ve İtalyadır.
+ Asıl amaç itilaf devletlerinin mağlup devletlerle yapacakları antlaşmaların ilkelerini belirlemektir.
+ Ancak konferansta daha çok Osmanlı topraklarının paylaşımı görüşülmüştür.
+ Sömürge yolları üzerinde güçlü bir devlet istemeyen İngiltere, savaş sırasında İtalya'ya verilen Batı Anadolu'nun Yunanistan'a verilmesini istemiştir.
+ Böylece itilaf devletleri arasında ilk anlaşmazlıklar başlamıştır.
+ Konferansta; Milletler Cemiyeti'nin kurulması kararlaştırılmıştır.
+ Milletler Cemiyeti'nin kuruluş amacı dünya barışını sağlayabilmek ve insanlığın bir daha Birinci Dünya Savaşı gibi felaketlere sürüklenmesini önlemekti. (Türkiye bu cemiyete 1932 yılında üye oldu.)İZMİR'İN İŞGALİ (15 MAYIS 1919)
+ Paris Konferansında belirtildiği gibi İzmir ve çevresi kendisine verilen Yunanistan, 15 Mayıs günü İzmir'i işgal eder.
+ Yunanlılar işgalin haklı olduğu konusunda dünya kamuoyunu yanıltmaya çalışıyorlardı.
+ Batı Anadolu'nun tarihi ve kültürel açıdan Yunanlılara ait olduğu, bölgede Rumların çoğunlukla olduğu, Hristiyanlar'ın katledildiği iddia edilmekte, Osmanlı Devleti'nin güvenliği sağlayamadığı belirtilmektedir.
+ İzmir'in işgalinden sonra Yunanlıların halka zulmetmeye başlaması halkın uyanmasına sebep oldu.
-* Böylece Batı Anadolu'da ilk defa KUVAY-I MİLLİYE harekatı doğmuştur.
AMİRAL BRİSTOL RAPORU (13 EKİM 1919)
+ Yunanlıların işgal gerekçelerinin doğruluğunu araştırmak üzere Amerikalı Bristol başkanlığında kurulan komisyon bölgeye gelerek incelemelerde bulunur ve rapor hazırlar.
+ Raporda Yunanlıların iddialarının gerçekçi olmadığı belirtmiştir.
+ Bu raporda Batı Anadolu'daki karışıklığın sorumluluğunun Yunanlılara ait olduğu ilk kez belirtilmiştir.
=> Böylece Türklerin haklı davası ilk kez uluslararası alanda duyurulmuştur.
KUVAY-I MİLLİYE HAREKETİ
+ Mondros'tan sonra vatanın dört yandan işgal edilmeye başlaması üzerine işgal bölgesinde bulunan halkın kendiliğinden oluşturduğu direniş kuvvetleridir.
+ Türk Milleti'nin milli mücadele döneminde kendiliğinden silahlanarak kurduğu bu kuvvetlere Kuvay-ı Milliye denir.
+ Bu birlikler bölgesel olarak ortaya çıkmış olup düzenli ve disiplinli bir ordu durumunda değildir.
ð İlk silahlı direnme 19 Aralık 1918'de Dörtyol'da Fransızlara karış oldu. İlk Kuvay-i Milliye Hareketi ise Batı Anadolu'da İzmir'in işgalinden sonra Yunanlılara karşı başlatılmıştır.
I. DÜNYA SAVAŞI SONUNDA İMZALANAN BARIŞ ANTLAŞMALARI:
a) Versay Antlaşması (28 Haziran 1919):
+ İtilaf devletleri ile Almanya arasında imzalanmıştır.
+ Almanya'ya askeri ve ekonomik kısıtlamalar getirildi.
+ Bu antlaşma ile Almanya, Avrupadaki topraklarının bir kısmıyla bütün sömürgelerini kaybetmiştir.
+ Alsace-Loren bölgesi Fransa'ya bırakıldı.
+ Bu durum Almanya'da rejim değişmesine, silahlanmanın başlamasına ve II. Dünya savaşına zemin hazırlamıştır.
b) Saint Germain Antlaşması (10 Eylül 1919): İtilâf devletleri ile Avusturya arasında imzalandı. Bu antlaşma ile Avusturya-Macaristan imparatorluğu parçalanmış Avusturya bir cumhuriyet haline getirilmiştir.
c) Triyanon Antlaşması (6 Haziran 1920): İtilaf devletleri ile Macaristan arasında imzalanmıştır.
d) Nöyyi Antlaşması (27 Kasım 1919): Bulgaristan'ın Ege Denizi ile olan bağlantısı kesildi. Balkan Savaşları sırasında elde ettiği toprakları kaybetti.
e) Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920): İtilaf devletleri Osmanlı devleti ile yapacakları antlaşmanın esaslarını San Remo Görüşmesi ile belirleyerek 10 Ağustos 1920'de Osmanlı Devletine kabul ettirdiler.
+ Bu antlaşmanın geç yapılmasının sebebi, itilaf devletlerinin Osmanlı topraklarının paylaşılması konusunda anlaşmazlığa düşmeleridir. 1. Dünya Savaşı Sonrasında Kurulan Cemiyetler:
CEMİYETLER
1) Zararlı Cemiyetler
I. Azınlıklar tarafından kurulan zararlı cemiyetler
II. Milli varlığa zararlı cemiyetler zararlı cemiyetler
2)Yararlı Cemiyetler
ZARARLI CEMİYETLER
I. AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN CEMİYETLER
15. yüzyıldan beri Türk toplumu içinde hür ve rahat yaşamış azınlıklar (Ermeni ve Rum) 20. yüzyılda Türklerin içinde bulunduğu durumdan yararlanarak topraklarımızı parçalamak amacıyle cemiyetler kurmuşlardır,
1. Mavri Mira Cemiyeti:
+ İstanbul Fener-Rum Patriği tarafından kurulmuştur.
+ Mavri Mira büyük Yunanistan Krallığını kurmak istiyordu.
+ Ermeni patriği ile de ilişki halindeydi.
2. Pontus - Rum Cemiyeti:
+ Trabzon merkez olmak üzere Samsun'dan Batum'a kadar uzanan alanda Pontus-Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır.
3. Etnik-i Eterya Cemiyeti:
+ 1814'te kurulan cemiyetin amacı Yunan ideallerini (Megalo İdea) gerçekleştirmek (1829'da Yunanistan'ın bağımsız olmasında etkili oldu.)
4. Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri:
+ Mavri Mira ile işbirliği yapan bu Ermeni cemiyetlerinin amacı Doğu Anadolu'dan Adana'ya kadar uzanan bir Ermeni devlet kurmaktı.
+ Fransızlar tarafından desteklenmiştir.
5. Kardos Cemiyeti:
+ Rumlar tarafından kurulan cemiyetin görünüşteki amacı Rum göçmenlerine yardımcı olmak.
+ Etnik-i Eterya'nın bir kolu olarak faaliyet göstermiştir. Doğu Karadeniz'e göçmen adı altında silahlı Pontus çeteleri göndermiştir.
6. Mekabi ve Alyans-lsrailit Cemiyetleri: Yahudiler tarafından ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuştur.
Diğerleri; Yunan Kızılhaç Cemiyeti (Rum), Rum Ermeni Birlik Komitesi, Zaven Efendi Derneği.
II. MİLLİ VARLIĞA ZARARLI CEMİYETLER
Müslümanlar tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir. Kuruluş amaçlan olumlu olmasına rağmen izledikleri metotlardan dolayı milli bağımsızlığa ters düşmüşlerdir.
1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası:
+ İttihat ve Terakki düşmanlığı ile ortaya atılmış, iç isyanlarda kışkırtıcı rol oynamış, müdafaai hukuk hareketlerini hedef almıştır.
2. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası:
+ Sadrazam Damat Ferit tarafından desteklenen cemiyeti vatanın kurtuluşunun ancak padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur.
3. Teali - İslam Cemiyeti:
+ İstanbul'da kurulmuştur. Temel dayanağı hilafettir. Kurtuluşun Islamda olduğu savunmuştur.
4. Kürt Teali Cemiyeti:
+ Wilson prensiplerinden güç alınarak İstanbul'da kurulmuştur. Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı hedeflemiştir.
5. Wilson Prensipleri Cemiyeti:
+ Bazı aydınlar tarafından desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için ABD'nin manda ve himayesine girmesi gerektiğini savunmuştur.
6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti:
+ İstanbul hükümetince desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için tek yolun İngilizlerin himayesine sığınmak olduğu tezini savunmuştur.
YARARLI CEMİYETLER
1. Trakya-Paşaeli Cemiyeti:
+ Kurulan ilk yararlı cemiyettir.
+ Trakya'nın Yunanlılar tarafından işgalini önlemek amacıyla kurulmuştur.
+ Osmanlı Devleti'nin dağılması durumunda bağımsız bir devlet kurma kararı da alınmıştır.
2. İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Redd-i İlhak):
+ Mondros'tan hemen sonra İzmir'de kuruldu.
+ Amacı İzmir ve çevresini Yunanistan'a katılmasını önlemektir.
+ Ancak İzmir'in Yunanlılar tarafından işgalinin kesinleşmesi üzerine Redd-i İlhak Cemiyeti olarak çalışmalara devam
edildi.
3. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Merkezi İstanbul'dur.
+ Doğu Anadolu'da teşkilatlanarak faaliyet göstermiştir.
+ Amacı Doğu Anadolu'yu işgallerden koruyarak Ermeni devletinin kurulmasını önlemektir.
+ Erzurum kongresini bu cemiyet düzenlemiştir.
4.Kilikyalılar Cemiyeti:
+ İstanbul'da kurulmuştur.
+ Amaç; Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden kurtarmaktır.
5. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Bu cemiyet, Trabzon ve çevresine yönelik Rum ve Ermeni iddialarına karşı, Türk ve Müslüman halkın haklarını korumak amacıyla faaliyet göstermiştir.
6. Milli Kongre Cemiyeti:
+ İstanbul'da kuruldu.
+ Cemiyetin amacı, Türklere karşı yapılan haksız ve yersiz propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu ile Türk Milletinin haklı sesini dünyaya duyurmaktır.
-Kuvay-i Milliye tabirini kullanan ilk kuruluş Milli Kongre Cemiyetidir.
Yararlı Cemiyetlerin Özellikleri
=* Bölgesel cemiyetlerdir. Öncelikli amaçları ülkeyi korumak değil, kuruldukları bölgeyi korumaktır.
=> Genellikle basın-yayın yolu ile çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
=> Milliyetçilik düşüncesi etkilidir.
=> İstanbul'a bağlı veya karşı değillerdir.
=> Sivas Kongresiyle birleştirilmişlerdir.
KURTULUŞ SAVAŞI (19 MAYIS 1919-11 EKİM 1922)
+ Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Mustafa Kemal, Suriye cephesinde Yedinci ordu komutanı olarak görev yapıyordu.
+ Ateşkes imzalandıktan bir gün sonra Mustafa Kemal Yıldırım Orduları grup komutanlığına getirildi.
+ Ancak birkaç gün sonra bu ordu dağıtıldı. Bunun üzerine Mustafa Kemal ateşkes gereği 13 Kasım 1918'de İstanbul'a gelmiştir.
+ Aynı gün itilaf donanması da İstanbul'a gelmişti.
+ Mustafa Kemal işgal donanması için "Geldikleri gibi giderler" dedi.
+ İstanbul'da kaldığı süre içinde önde gelen komutanlar ve siyasiler ile vatanın kurtarılmasına yönelik fikir çalışmalarında bulundu.
+ Mustafa Kemal burada kesin olarak manda ve himayeye karşı çıkmıştır.
MUSTAFA KEMAL'İN SAMSUN'A ÇIKIŞI (19 Mayıs 1919)
+ Mustafa Kemal 16 Mayıs 1919 günü çıkartılan bir fermanla Samsun'a hareket eder.
+ 9. Ordu Müfettişi olarak gönderilen Mustafa Kemal'in yapması istenilen işler.
ü Doğu Karadeniz'de asayişi ve güvenliği sağlamak
ü Mondros Ateşkes Antlaşmasının hükümlerinin uygulanmasını sağlamak
ü Halkın elinde bulunan silah ve cephanelerin toplanması
ü Halka silah satan kişileri ve kurumları belirlemek, bu faaliyetleri yasaklamak ve bu kuruluşları ortadan kaldırmak.
+ Samsun'a 19 Mayıs 1919'da çıkan Mustafa Kemal görevi gereği burada bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra bir rapor hazırlayarak telgrafla İstanbul'a iletir. Bu raporda;
ü Bölgedeki karışıklıkların sebebi Rumlardır. Eğer Rumlar siyasi emellerinden vazgeçerlerse bölgede huzur ve asayiş kendiliğinden sağlanır.
ü Türklüğün yabancı mandası ve kontrolüne tahammülü yoktur.
ü İzmir'in Yunanlılar tarafından işgali haksızdır, işgal geçicidir.
ü Türk Milleti milli hakimiyet ve Milli bağımsızlık arzusundadır. Mustafa Kemal 25 Mayıs 1919'da Havza'ya geçerek burada
28 Mayıs 1919'da bir bildiri yayınlamıştır.
İzmir'in işgaline karşı yurdun çeşitli yerlerinde başlayan protesto mitingleri ve halkın heyecanını ortak bir çizgi üzerinde birleştirmek amacıyla yayınlanan genelgede;
Ø Büyük ve heyecanlı mitingler yapılarak milli gösterilerde bulunulmalıdır.
Ø Büyük devletlerin temsilcilerine ve İstanbul hükümetine uyarı telgrafı çekilmelidir.
+ Genelge askeri ve mülki amirlere gönderilmiştir.
ÖNEMİ:
Ø Genelgeden sonra yurdun değişik yerlerinde düzenlenen mitingler, Havza Genelgesi'nin halk üzerindeki etkisini göstermektedir.
Ø Mustafa Kemal Paşa Türk halkını Milli mücadele fikri etrafında birleştirmeye başlamıştır.
Ø Mustafa Kemal 8 Haziran 1919'da İstanbul Hükümeti Harbiye Nezareti tarafından geri çağrılmasına rağmen emre uymamış ve Amasya'ya geçmiştir.
AMASYA GENELGESİ (22 HAZİRAN 1919)
+ Amasya'da Milli Mücadele çalışmalarını sürdüren Mustafa Kemal, Rauf Bey (Orbay), Refet Bey (Bele) ve Ali Fuat Paşa (Cebesoy) ile birlikte bir bildiri yayınladı.
+ Hazırlanan bildiri 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir'in de onayı alındıktan sonra 22 Haziran 1919'da yayımlandı.
1. Vatanın bütünlüğü milletin bağımsızlığı tehlikededir.
2. İstanbul hükümeti galip devletlerin etkisi altında olduğundan üzerine düşen görevi yerine getirememektedir. Bu da milleti yok saymaktadır.
3. Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtar-caktır.
4. Her türlü etki ve denetimden uzak milli bir kurul oluşturulmalıdır.
5. Anadolunun her bakımdan en güvenilir yeri olan Sivas'ta bir kongre toplanacaktır.
6. Ayrıca doğu illeri için Erzurum'da toplanacak olan kongre delegeleri Sivas'a gelecektir.
7. Alınan kararlar milli bir sır olarak saklanacaktır.
Önemi:
Amasya genelgesi milli mücadelenin gerekçe, amaç ve yöntemini ilk kez belirtmiştir.
Gerekçe: Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığının tehlikeye girmesi (1. ve 2. madde)
Amaç: Milletin bağımsızlığını sağlamaktır. (3. madde)
Yöntem: Milli mücadeleyi halk yapacaktır. (3. madde) Nasıl organize edileceği (4. ve 5. madde)
Ø Amasya Genelgesi'nde millet iradesine dayanarak yeni bir devlet kurmaya doğru gidildiği ortaya konmuştur. Yeni bir devletin kurulması fikri ilk kez ortaya atıldı. (3. madde)
Ø Genelgenin, milli bir kurulun kurulmasını zorunlu görmesi,başta itilaf devletleri olmak üzere İstanbul hükümetine karşı da bir ihtilal bildirisidir.
Ø Genelgeden sonra Mustafa Kemal "Artık İstanbul Anadolu’ya hâkim değil bağlı olmak zorundadır" demiştir.
GENELGE SONRASI GELİŞMELER:
Ø Genelgeden sonra özellikle Ingilizler'in Mustafa Kemal'i geri getirmek için İstanbul hükümetine baskılarını artırmaları neticesinde Mustafa Kemal İstanbul'a çağrılır.
Ø Gerekçe olarak yetkilerini aştığı belirtilmektedir.
Ø Mustafa Kemal'in çağrıya uymaması nedeniyle yetkileri elinden alınarak Dokuzuncu Ordu Müfettişliği görevine son verilir. Bunun üzerine Mustafa Kemal 7-8 Temmuz gecesi askerlik görevinden de istifa eder.
Ø Bu gelişmeler üzerine bir belirsizlik ve umutsuzluk ortamı doğmuştur. 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir'in Mustafa Kemal'in emrinde olduğunu bildirmesiyle bu sıkıntılar aşılır.
Ø Mustafa Kemal, bu tarihten sonra mücadelesine sivil olarak devam etti. Bu durum gücünü halktan alan Milli Mücadele'de Mustafa Kemal'in halkı temsil eden bir lider olmasını kolaylaştırdı.
ERZURUM KONGRESİ (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919)
Ø Mustafa Kemal, Kazım Karabekir ve Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin ısrarı ile kongreye katılmayı kabul etti.
Ø Kongrenin amacı; Ermeni ve Rumlara karşı nasıl bir strateji izleneceğini belirlemekti.
Ø Kongreye; Erzurum, Trabzon, Sivas, Bitlis ve Van illerini temsil eden 54 temsilci katıldı. Elazığ, Diyarbakır ve Mardin valileri temsilcilerini kongreye göndermediler.
Ø Kararlar:
1. Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünmez.
2. İşgalcilere karşı İstanbul hükümetinin kayıtsız kalması durumunda derhal geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümeti milli bir meclis seçecektir. Milli Meclis toplanana kadar görev yapacak bir TEMSİL HEYETİ oluşturulacaktır.
3. Manda ve himaye kabul edilemez.
4. Milli iradeyi hakim kılmak esastır.
5. Azınlık unsurlara siyasi egemenliğimizi sınırlayıcı ve toplumsal dengeyi bozucu ayrıcalıklar verilemez.
6. Ulusal irade padişahı ve halifeyi kurtaracaktır.
7. Derhal meclis toplanmalı hükümet çalışmaları meclis denetimine girmelidir.
ÖNEMİ:
ü Manda ve himaye reddedilerek ilk kez ulusal egemenliğin koşulsuz olarak gerçekleştirilmesine karar verilmiştir.
ü Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk cemiyetinin tertiplediği bölgesel bir kongre olmasına rağmen Milli nitelikli kararlar almıştır.
ü Temsil heyeti ilk kez burada oluşturulmuş, başkanlığına Mustafa Kemal seçilmiştir.
ü Yeni bir devletin kurulmakta olduğu açıklanmış, yeni Türk devletinin temelleri atılmıştır.
ü Erzurum kongresi Mustafa Kemal'in sivil olarak yaptığı ilk çalışmadır.
ü Erzurum kongresi amaç ve karakter olarak bölgesel, alınan kararlar ve sonuçları yönüyle millidir.
ü Kongre çalışmaları devam ederken İstanbul Hükümeti 30 Temmuz 1919'da Mustafa Kemal ve Rauf Bey hakkında tutuklama kararı çıkardı.
Sonuçları:
=> Erzurum kongresi yöresel direniş örgütlerinin bir çatı altında toplanabileceğini ilk kez kamuoyuna gösterdi.
=> Artık bundan sonra İstanbul hükümetinin buyrukları Anadolu'da geçmiyordu. Çünkü doğu illerinin bir Temsil Kurulu vardı.
BALIKESİR KONGRESİ (26-31 TEMMUZ 1919)
· Batı cephesindeki Kuvay-i Milliye birliklerini örgütlemek, sevk ve iradesini sağlamak, ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla toplanmıştır. İşgal devletlerinin temsilcilerine telgraflar çekildi.
· Bu kongre asker toplamanın yanında, padişaha olan bağlılığını da bildirmiştir.
· Bu kongrenin tek başına hareket etme gibi bir özelliği de vardır.
· Kongreyle birlikte Ege'deki güçler bir ölçüde örgütlenmiştir.
ALAŞEHİR KONGRESİ (16-25 AĞUSTOS 1919)
· Bu kongrede Erzurum ve Balıkesir Kongresi'nin kararları görüşülmüştür. Balıkesir kongresi kararlarını pekiştirmek, teşkilatlanmayı genişletip güçlendirmek amacıyla toplanmıştır.
· Yunanlılara karşı direnilecek, silahlanma ve askere alma çalışması yapılacak
SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1919)
Ø Kongrenin toplanmasını engellemek amacıyla Fransızlar ve Osmanlı yönetimi bazı önlemler almışlardı.
Ø Elazığ valisi Ali Galip'te kongreyi basmakla görevlendirilmişti. Ancak başarılı olamadılar.Kongre'de,
Ø Erzurum'da alınan kararlar aynen kabul edilmiştir.
Ø Erzurum Kongresinden farklı olarak tüm ülkeden delegeler katılmıştır
Ø Bundan dolayı milli bir kongre niteliği vardır.
Başlıca kararlar:
1. Milli sınırlar ve Misak-ı Milli'nin esasları tespit edilmiştir.
2. Manda ve himaye kesin olarak reddedilmiştir.
3. Mondros'tan sonra kurulan ulusal cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmiştir.
4. Temsil heyetinin yetkileri genişletilmiş, üye sayısı artırılmış ve tüm vatanı temsil eder hale getirilmiştir.
5. Meclis-i Mebusan'ın toplanması için İstanbul'a baskı yapılacaktır.
6. Ali Fuat Paşa Batı cephesi Kuvay-i Milliye komutanlığına tayin edilmiştir. (9 Eylül 1919)
7. Haftada iki kez yayınlanmak üzere Irade-i Milliye Gazetesi çıkarılacaktır. (Milli mücadelenin ilk yayın organıdır.)
Ali Fuat Paşanın Batı Anadolu Kuvay-ı Milliye komutanlığına getirilmesi ile Temsil Heyeti yürütme yetkisini ilk kez kullanmış oluyordu.
Sonuçları:
Ø Damat Ferit hükümeti daha fazla direnemeyerek istifa etti. Yerine daha ılımlı olan Ali Rıza Paşa Hükümeti kuruldu.
Ø Temsil heyetinin İstanbul hükümeti üzerindeki ilk etkisi Damat Ferit Paşa hükümetinin istifasıdır.
Ø Sivas Kongresi'nden etkilenen Sivaslı kadınlar; Anadolu Kadınları Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"ni kurdular.
AMASYA GÖRÜŞMELERİ (20-22 Ekim 1919)
Ø Yeni kurulan Ali Rıza Paşa Hükümeti'nin isteği üzerine gerçekleşti.
Ø Görüşmeye İstanbul hükümetini temsilen Bahriye Nazırı Salih Paşa katıldı.
Ø Milli mücadeleyi temsilen, Mustafa Kemal başkanlığında Rauf Bey ve Bekir Sami Bey katıldılar.
İstanbul hükümeti; Amasya görüşmesi ile Anadolu'daki mücadele hareketini kendi kontrolüne almayı amaçlamıştır.
Temsil Kurulu ise; Milli Mücadele hareketini İstanbul'a tanıtmayı, mümkün olursa desteğini almayı amaçlamıştır.
Milli Mücadele adına Salih Paşa'dan;
Ø Milli meclisin vereceği en son karara uyulması şartıyla vatan bütünlüğünün ve istiklalinin korunması
Ø Müslüman olmayan gruplara, siyasi egemenlik ve sosyal dengemizi bozacak tarzda imtiyazlar verilmemesi
Ø Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk cemiyetinin İstanbul hükümetince tanınması
Ø Milli meclisin İstanbul'da toplanmasının işgal ihtimalinden dolayı barış sağlanana kadar hükümetin seçeceği bir yerde toplanması, istenmiştir.
Sonuç:
ü İstanbul Hükümeti ilk kez Milli Mücadele'yi yani Temsil Kurulunu tanımış oluyordu.
ü İstanbul Hükümeti'nin Milli Mücadele'ye karşı olan olumsuz tutumu bir süre engellenmiştir.
ü Meclis-i Mebusan'ın toplanması sağlanmış Misak-ı Milli Meclisin onayından geçmiştir.
TEMSİL KURULU'NUN ANKARA'YA GELMESİ (27 ARALIK 1919)
Ø İstanbul'da toplanacak Meclis-i Mebusan'ın çalışmalarını daha yakından takip edebilmek amacıyla Temsil Heyeti Ankara'ya gelir.
Bu iş için Ankara'nın seçilmesinin nedenleri:
Ø Milli Mücadele'de en önemli cephe olan Batı Cephesi'ne yakın olması.
Ø Ulaşım ve haberleşme imkanlarının fazla olması.
Ø Anadolu'nun ortasında merkezi bir konumda bulunması.
Ø İç kesimlerde olması nedeniyle güvenlikte olması.
Ø Bu arada seçimler de yapılıyordu birçok yerde Müdafaa-iHukuk Cemiyeti'nin adayları kazanıyordu.
Ø Mustafa Kemal Erzurum Milletvekili seçilmiştir.
Ø Mustafa Kemal, Ankara'da Milli mücadele taraftan mebuslara yaptığı görüşmelerde şu isteklerde bulundu
Ø Kendisinin gıyaben meclis başkanı seçilmesi
Ø Ali Rıza Paşa Hükümetine güvenoyu verilmesi
Ø Misak-ı Milli kararlarının alınması
Ø Mecliste bir Müdafaa-i Hukuk Grubu'nun oluşturulması
SON OSMANLI MECLİS-İ MEBUSAN'IN AÇILMASI (12 OCAK 1920)
Ø Mustafa Kemal, Meclisin İstanbul'un dışında bir şehirde toplanmasını istiyordu.
Ø Bunun nedeni milli iradenin hür biçimde kararlara yansımayacağı düşüncesidir.
Ø Ancak, İstanbul Hükümeti'nin padişahsız meclis olmaz, düşüncesi ile hareket etmesi sonucunda Son Osmanlı Meclis-i Mebusan'ı İstanbul'da toplandı.
Ø Milli mücadeleciler, her konuda Mustafa Kemal'in istekleri doğrultusunda faaliyet gösteremediler. Ancak vatanın bütünlüğü konusundaki isteklerinin bir kısmı gerçekleşti ve Misak-ı Milli kararları aldı.
TBMM'NİN AÇILMASI (23 Nisan 1920) MİSAK-I MİLLİ KARARLARI (28 Ocak 1920)
1. Mondros Ateşkesi imzalandığı sırada işgal edilmemiş bölgeler kesin Türk yurdudur, parçalanamaz.
2. Kars, Ardahan ve Batum'da (Elviya-i Selase) gerekirse referanduma gidilecektir.
3. Araplar kendi geleceklerini kendileri belirleyecektir. (Arapların çoğunlukla yaşadığı yerlerde referandum yapılacaktır.)
4. Batı Trakya'nın geleceği referandum ile belirlenecektir.
5. İstanbul, Marmara ve Halifenin güvenliği sağlandığı takdirde, Boğazlar trafiğe açılacaktır.
6. Azınlıklara, diğer ülkelerdeki Türk azınlığa tanınan haklar tanınacaktır.
7. Siyasi, mali ve adli gelişmemizi engelleyen sınırlamalar kabul edilemez. (Kapitülasyonlar)
Önemi:
1. Milli mücadelede hedefler kesin olarak belirlendi.
2. Vatan sınırları (Misak-ı Milli Sınırları) kesin olarak belirlendi.
3. Son Osmanlı Meclis-i Mebusan'ın aldığı en önemli karardır.
+ Bu kararlar meclis onayından geçtiği için resmiyet kazanmış kararlardı.
+ Meclis-i Mebusan; kongre kararlarından etkilenmiştir.İSTANBUL'UN RESMEN İŞGALİ (16 MART 1920)
Ø Başlangıçta, İstanbul'da toplanacak olan Meclis-i Mebusan'a itilaf devletleri karşı çıkmamıştı.
Ø Çünkü bu meclisi kendi amaçları doğrultusunda kullanabileceklerini düşünüyorlardı.
Ø Böylece, Anadolu harekatını sonuçsuz bırakmak istiyorlardı.
Ø Ancak son Osmanlı Meclis-i Mebusanından tam bağımsızlık anlamına gelen Misak-ı Milli kararlarının çıkması üzerine itilaf devletleri Meclis-i Mebusan'ı dağıttılar ve İstanbul'u resmen işgal ettiler. (16 Mart 1920)
Ø Mebusların bir kısmı Malta'ya sürgüne gönderilirken bir kısmı da Anadoluya kaçabildi.
Ø İşgalden sonra itilaf devletleri şu bildiriyi yayınladılar.
Ø İşgal geçicidir.
Ø Amaç padişah ve halifeyi korumaktır.
Ø Herkes İstanbul'dan verilecek emirlere uymak zorundadır.
Ø Anadolu'da isyan çıkacak olursa İstanbul Türklerin elinden alınacaktır.
İşgalden sonra Temsil Heyeti de bazı kararlar ve tedbirler aldı. Önemlileri şunlardır:
Ø İstanbul ile telefon ve telgraf görüşmelerinin kesilmesi.
Ø İstanbul'a para ve mal gidişi durdurulacak.
Ø Anadoluda bulunan itilaf devletleri subayları tutuklanarak silahları alınacaktır.
Ø Anadolu'da Temsil Heyeti dışında herhangi bir makamın sözünü dinleyen olursa cezalandırılacaktır.
Ø İstanbul'un işgali ve Meclis-i Mebusan'ın dağıtılması iki olumlu gelişmeyi beraberinde getirmiştir.
1. TBMM'nin açılması için uygun bir zemin oluştu ve yeni bir meclis gerekli hale geldi.
2. Mustafa Kemal Milli Mücadeleyi padişah adına da yürüttüğünü söyleme imkanı buldu.
Ø Mustafa Kemal, Milleti temsil edecek bir meclis oluşturmak için çalışmalara başlamış, İstanbul'daki milletvekillerinin de Anadolu'ya geçmesini sağlamıştır.
Ø Boş kalan milletvekillikleri seçimle dolduruldu.
Ø 23 Nisan 1920'de Meclis Ankara'da açıldı.
Ø Böylece Amasya Genelgesi'nde de belirtildiği gibi milletin, geleceği ile ilgili kararları kendisinin alabileceği bir meclis açılmış oluyordu. Mustafa Kemal meclis başkanı seçildi.
Ø Başlangıçta Kurucu Meclis adı verilmesine rağmen tepkilerden çekinildiği için yeni kurulan bu meclise Olağanüstü Meclis adı verildi.
NOT: KURUCU MECLİS: Yeni bir devlet kurmak amacıyla kuruluş için gerekli kararlan alan, yeni anayasa yapan ve yeni devletin esaslarını belirleyen heyet temsilcilerinden oluşan bir meclistir.
TBMM'NİN ALDIĞI İLK KARARLAR.
1. Hükümet kurmak zorunludur.
2. Geçici devlet başkanı veya padişah vekili atama doğru değildir.
3. Meclis başkanı aynı zamanda hükümetinde başkanıdır,
4. Yasama, yürütme, yargı yetkileri meclise aittir.
5. Padişah ve halifenin durumunu meclis belirleyecektir.
6. Meclis, yürütme yetkisini hükümet aracılığı ile kullanır.
7. Türkiye devleti TBMM tarafından yönetilir ve hükümeti TBMM hükümeti adını alır.
8. TBMM'nin üstünde herhangi bir güç yoktur.
Kararların Yorumu
Ø Yeni Türk devleti resmen kuruldu.
Ø Meclis geçici değil, süreklidir.
Ø Milletin egemenliği kesin olarak gerçekleşti.
Ø Güçler birliği esası benimsendi.
Ø Meclis hükümeti sistemi kabul edildi.
Ø Mustafa Kemal, hem meclis hem hükümet başkanı oldu.
Ø Meclisin tek amacı vatanı kurtarmaktır. Bu yüzden mebuslar arasındaki fikir ayrılığı gün yüzüne çıkmamıştır.
Ø Meclis açılınca Temsil Heyeti'nin görevi sona erdi.
TBMM'NE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR
Bu ayaklanmaları 4 grupta toplamak mümkündür.
I. İSTANBUL HÜKÜMETİNİN ÇIKARDIĞI AYAKLANMALAR:
a) Anzavur ayaklanması:
+ Ahmet Anzavurun Balıkesir, Bandırma civarındaki ayaklanmasıdır.
+ İtilaf devletlerinden destek almıştır.
+ Çerkez Ethem tarafından bastırıldı.
b) Kuvay-i İnzibatiye:
+ Adapazarı, Geyve dolaylarında görüldü.
+ Ali Fuat Paşa tarafından bastırıldı.
+ Hilafet ordusu olarak da bilinir.
+ Anzavur kuvvetleriyle işbirliği yaptılar.
II. İSTANBUL HÜKÜMETİ VE İŞGAL DEVLETLERİNİN BERABER ÇIKARDIĞI AYAKLANMALAR.
+ Bolu-Düzce-Hendek-Adapazarı ayaklanması: Bu ayaklanmanın esas amacı Anadolu ve İstanbul arasında tampon bölge oluşturmaktı.
+ Ali Fuat Paşa ve Refet Bey'in çabalarıyla bastırıldı.
+ Yozgat'ta Çapanoğullan, Afyon'da Çopur Musa, Konya'da Delibaş isyanları bastırıldı.
+ Milli Aşiret isyanı; Urfa'nın Fransızların işgalinden kurtarılmasında yararlan görülen Milli Aşiret daha sonraları Fransızlarla işbirliği yaparak isyan çıkardı.
III. AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI AYAKLANMALAR
Başta Rum ve Ermeniler olmak üzere diğer azınlıkların çıkardığı ayaklanmalardır. Sonuçta başarılı olamadılar.
IV. Kuvay-ı Milliye Taraftarlarının Ayaklanmaları
Düzenli ördü kurma çalışmalarına karşı çıkan Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe gibi kişilerin çıkardığı ayaklanmalardır.
TBMM'NİN ALDIĞI ÖNLEMLER
Ø 29 Nisan 1920'de Hiyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.
Ø Vatana ihanet edenleri cezalandırılması. 18 Eylül 1920'de İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
Ø TBMM'ye karşı olanların hızlı bir şekilde cezalandırılması ve toplumsal düzeni tekrar sağlamak
Ø İstanbul'dan Milli Mücadele aleyhine alınan fetvalara karşılık, Ankara'dan karşı fetvalar alındı.
Ø Kuvay-i Milliye birlikleri kaldırıldı, düzenli ordu kuruldu.
SEVR ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)
Ø İtilaf devletleri; Osmanlı Devleti'nin topraklarını paylaşma konusunda aralarında anlaşamadıkları için yapacakları barış antlaşmasını geciktirmişlerdi.
Ø Mondros'a dayanarak Anadolu'yu işgal eden itilaf devletleri,son olarak Yunanlıları destekleyerek Trakya'yı ve Anadolu'da Marmara kıyılarına kadar olan yerleri işgal etmelerini sağladılar.
Ø Ardından daha önce hazırladıkları Sevr taslağını İstanbul Hükümeti'ne sundular.
Ø 10 Ağustos 1920'de Damat Ferit hükümeti Sevr Antlaşmasına imza attı.
1) Anayolunun iç kesirnleri ve antlaşmanın diğer şartlarına uyulursa İstanbul, İstanbul hükümetine verilecek.
2) Kapitülasyonlar bütün devletlere verilecek.
3) Musul, Kerkük, Irak, Filistin; İngilizlere, Akdeniz bölgesi; İtalyanlara, Trakya, B. Anadolu; Yunanistan’a, G. Anadolu, Suriye, Lübnan; Fransızlara verilecektir.
4) Boğazlar bütün devletlere açılacak. Boğazlar komisyonunda Türk olmayacaktı.
5) Askerlik mecburi hizmet olmaktan çıkacak asker sayısı 50.000'den fazla olmayacak ve ağır silahlar bulundurmayacak^.
6) Yemen ve Hicaz, Araplara bırakılacak,
Yorum:
1) Meclis-i Mebusan onaylamadığı için ölü doğan bir antlaşmadır. (Osmanlı Anayasasına göre, hükümetçe imzalanan barış antlaşmalarının parlamento tarafından onaylanması gerekiyordu.)
2) Boğazlarla ilgili bir komisyon ilk kez bu antlaşma ile ortaya çıktı.
3) I. Dünya savaşından sonra imzalanan en son ve şartları en ağır antlaşmadır.
4) Antlaşmayı imzalayanlar TBMM tarafından vatan haini ilan edildi.