Belli bir yerde, sıcaklık, nem, yağış, ba­sınç, rüzgâr ve bulutluluk gibi hava olaylarının mevsimlik, yıllık gidişlerinin uzun yıllar boyunca gösterdikleri ortalama durumaiklim denir.


Bu or­talama durum uzun yıllar içinde çok büyük deği­şikliğe uğramaz.

Sıcaklık, rüzgâr ve yağış gibi hava olayla­rının bir yerde gösterdiği kısa süreli değişime de hava durumu denir.

Sıcak kuşak ve ılıman kuşak, Kuzey Yarım Küre'de, Güney Yarım Küre'ye göre daha geniş alan kaplar. Bunun sebebi Kuzey Yarım Küre'de karaların oranının daha fazla olmasıdır. Denizler ka­ralara göre az ısınırlar. Oysa karalar çok ısınırlar. Bu durum Kuzey Yarım Küre'de sıcak ve ılıman kuşağın daha geniş alan kaplaması­na neden olmaktadır. Yine bu durumun sonucu olarak Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre'ye göre 2 °C daha sıcak olmaktadır.

A) Sıcak iklimler          

B) Ilıman iklimler        

C) Soğuk iklimler

* Genellikle karaların batı kıyılarında hüküm süren bu iklim tipinde yazlar serin, kışlar ise ılık geçmektedir.

* Bitki örtüsü ormanlardır.

* Görüldüğü yerler: Şili'nin güney kıyıları. Batı Avrupa ve Yeni Zelanda vb.

* Ülkemizde de görülen bir iklim tipidir.

* Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir.

* Bitki örtüsü makilerdir.

* Akdeniz'e kıyısı olan ülkelerin büyük çoğunluğu ile Orta Şili ve California kıyılarında görülmektedir.

* Akdeniz ikliminin etkili olduğu yörelerde küçükbaş hayvancılık yapılır. Özellikle keçi en çok yetiştirilen hayvandır.

* Buğday, arpa, zeytin, turunçgiller, üzüm, pamuk, şekerpancarı yetiştirilir.

* Yazlar sıcak, kışlar ise çok soğuk ve yağışlı geçer. Yağışlar genelde kar şeklindedir.

* Denizden uzak karaların iç kesimlerinde görülmektedir.

* Yıllık sıcaklık farklılıkları oldukça fazladır. Bitki örtüsü bozkır (step) dır.

* Buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır, patates, çeşitli baklagiller, üzüm, elma, armut, şekerpancarı, keten ve tütün yetiştirilen başlıca ürünlerdir.

* Karasal iklimin doğal bitki örtüsü yağışlı mevsimde yeşeren, kurak mevsimde sararan ot topluluklarından oluşan bozkırlardır.

* Karasal iklimin görüldüğü alanlarda küçükbaş hayvancılık yapılır. Koyun en çok yetiştirilen küçükbaş hayvandır.

* Sıcaklıklar son derece düşüktür.

* Yılın büyük bir bölümü soğuk geçer. Yazlar kısa ve serin, kışlar ise uzun ve serttir.

* Bitki örtüsü tundradır.

* Sibirya'nın kuzeyi, Grönland kıyıları ve Kanada'nın kuzeyi görüldüğü yerlerdir.   

            * Tundra ikliminde yılın büyük bir bölümü donmuştur. Kısa yaz mevsiminde karların erimesiyle toprağın üst kısmı çözülür ve bataklığa dönüşür. Bu bataklıklarda bodur çalı, çayır ve yosunlardan oluşan tundra bitkileri yetişir.

* Tundra ikliminin görüldüğü yerlerde ren geyiği, misk öküzü ve bizon gibi hayvanlar görülür.

* İklim tipleri içerisinde en soğuk olanıdır. Yılın büyük kısmında güneş ışınları görülmez. Hakim bir bitki örtüsü yoktur.

Kuzey Yarım Küre'de ve Orta Kuşak'ta yer alan Türkiye'de farklı iklim tipleri görülür. Tür­kiye'de farklı iklimlerin ortaya çıkmasında;

1. Üç tarafının denizlerle çevrili olması,

2. Ilıman kuşakta yer alması,

3.  Ortalama yükseltinin fazla olması ve yük­seltinin batıdan doğuya doğru artması,

4.  Kuzeyde ve güneyde dağların kıyıya pa­ralel olarak uzanması etkilidir.

Kuzeyde Karadeniz Bölgesi'nde dağların kıyıya paralel uzanması denizden gelen nemli ha­vanın yüksek dağ yamaçlarında yükselip soğuyarak yoğunlaşmasını ve bol yağış bırakmasını sağlamıştır. Dağların bu şekilde uzanması ayrıca deniz etkisinin iç kısımlara sokulmasına engel ol­duğundan iç kısımlara doğru bol yağışlı iklim ye­rini karasallığa bırakmıştır. Böylece kıyıda ve iç kesimlerde farklı iklim özelliklerinin görülmesine sebep olmuştur. Bu durumun ortaya çıkması dağ­ların uzanış doğrultusu ile ilgilidir.

Güneyde Akdeniz Bölgesi'nde de dağla­rın kıyıya uzanış doğrultusu paraleldir. Bu durum tıpkı Karadeniz Bölgesi'nde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi'nde de kıyı ile iç kesimler arasında farklı iklim tiplerinin görülmesine sebep olmuştur.

Kuzeyde ve güneyde dağların kıyıya pa­ralel uzanması Türkiye'de karasal iklimin daha geniş bir alana yayılmasında etkili olmuştur.

Türkiye'nin batısında ise durum biraz daha farklıdır. Burada dağlar denize dik uzanır ve deniz etkisi daha fazla içeri sokulabilme imkânı bulur. Ancak Türkiye'de yükseltinin batıdan doğu­ya doğru artmasına bağlı olarak iklimde karasal­lasın

Türkiye'de iklim üzerinde dağların uzanış doğrultusunun ve yükseltinin etkisi oldukça fazla­dır.

Türkiye genelde Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Bu durumu, ülkemiz genelinde yazla­rın kurak, kışların yağışlı geçmesi kanıtlar. Bu­nunla birlikte, birbirlerinden belirgin farklarla ayrı­labilen karasal ve Karadeniz iklimleri de etkilidir.

Ülkemizde Akdeniz, Karadeniz ve Karasal olmak üzere üç iklim tipi görülmektedir.



 c) Karasal İklim: Yazları sıcak ve kurak: kışları kar yağışlı geçen bir iklim tipidir. Doğu Anadolu, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ile Ege Bölgesinin İç Batı Anadolu Bölümü ve Marmara Bölgesinin Ergene Bölümünde görülür. Bitki örtüsü bozkırdır. Karasal iklim görülen yerler arasında karasallık derecesi bakımından farklılıklar görülmektedir. 

Anadolu;  sahip olduğu coğrafi konum açısından son derece önemli bir bölgedir. Bu durum en eski devirlerden başlayarak çeşitli toplumların Anadolu'ya göç etmesine ve yer­leşmesine yol açmıştır. Bu nedenle Anadolu toprakları birçok uygarlığın kesişme noktası olmuştur.

Anadolu'nun tarih boyunca önemli bir yer­leşim bölgesi olmasında şu faktörler etkili olmuştur:

•  İklim özelliklerinin insan hayatı için uygun olması

•  Topraklarının insan yerleşimi ve tarım üre­timi için elverişli olması

•  Çok sayıda akarsuya sahip bulunması

•  Asya ile Avrupa arasında göç yolları üzerinde yer alması

Anadolu'nun sahip olduğu bu özellikler pek çok toplumu bu bölgeye çekmiştir. Anadolu toprakları günümüzün binlerce yıl öncesinden başlayarak Hitit, Lidya, Frig, Urartu, İyon, Pers, Helen, Roma, Bizans, Selçuklu, Os­manlı gibi önemli uygarlıklara beşiklik etmiştir.

Yontma Taş Devri'ne ait mağaralar: Karain, Beldibi, Belbaşı Öküzini.

Cilalı Taş Devri’ne ait ilk yerleşim yerleri: Çatalhöyük. Hacılar.

Maden Devri’ne ait yerleşim yerleri: Truva. Alişar. Alacahöyük.

İnsanlık tarihi M.Ö. 3200 yılında yazının bulunması esas alınarak iki bölüme ayrılır.

1.Tarih Öncesi Devirler :(Yazının bulunma­sından önceki devirler)

2. Tarih Devirleri (Yazının icadıyla başla­yan devirler)

Bu dönemle ilgili bilgiler daha çok kalıntı­lara dayanmaktadır. Tarih öncesi devirler insanla­rın kullandıkları araç ve gereçlerin malzemelerine göre bölümlere ayrılır.

Taş Devri kendi içerisinde üç bölüme ayrılır.

İnsanlık tarihinin en uzun dönemidir. Bu dönemde iklim elverişli olduğu için insanlar ağaç gölgelerinde yaşadılar; barınaklara ihtiyaç duy­madılar.

Bu dönemde yapılan aletler kaba ve ilkeldir.

İlkel bir hayat tarzı yaşandı. İnsanlar doğadaki hazır gıdalarla ve hay­vanları avlayarak beslendiler.

Devrin sonlarına doğru ateşi buldular. Ateşi ısınma, aydınlanma, yiyeceklerini pişirme amacıyla kullandılar.

Mağaralarda ve büyük ağaçların kovukla­rında barındılar.

Taşları ve kemikleri yontarak kullanacak­ları ilkel aletler yaptılar.

Mağara duvarlarına avladıkları hayvanla­rı simgeleyen resimler yaptılar.

Bu dönemde insanlar tarımsal faaliyetlere başladılar ve hayvanları evcilleştirdiler.

İlk köyleri ve kentleri kurarak yerleşik ya­şama geçtiler.

Üretim hayatı ile birlikte ticari faaliyetlere başladılar.

Topraktan çanak, çömlekler ve aletler yapmaya başladılar.

Bitki liflerinden giysiler yaparak dokuma­cılık faaliyetlerine başladılar.

Tekerleği icat ettiler.

İlkel aile tipleri ortaya çıktı.

Kültürel etkileşim arttı.