Reşad Ekrem Koçu

Reşat Ekrem Koçu,Doğum1905 İstanbul, Ölüm,6 Temmuz 1975 (70 yaşında) İstanbul, Türk tarihçi ve yazar. Tarihi konularda yazdığı fıkra, roman, hikâye ve incelemeleriyle ve en önemli yapıtı İstanbul Ansiklopedisi'yle tanınmaktadır.

Eski bir bürokrat aileden gelen yazar, Reşat Ekrem,  gazeteci-yazar bir babayla ev kadını bir annenin oğlu olarak 1905'te İstanbul'da doğdu. Koçu,  Konya Anadolu İntibah Mektebini (1918), Bursa Erkek Lisesini (1927) ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünü (1931 ) tarihinde bitirdi. Eski adı Darülfunun olan İstanbul üniversitesinde asistan olarak göreve başladı. Fakülte de ünlü tarihçimiz Ahmet Refik’in (Altınay) asistanı olmuştu. [1]

Ancak, 1933 Üniversite Reformunda hocası Ahmet Refik Altınay'la beraber üniversiteden ayrıldı. Okullarda tarih öğretmenliği yapmaya başladı. Alman, Kuleli, Pertevniyal ve Vefa gibi İstanbul  liselerinde tarih öğretmenliği yaptı. O dönemin gazetelerinin tarih ve edebiyat öğretimi gibi bir işlevi de vardı. Ve o dönemin gazeteleri tarih ve edebiyatla ilgili konu ve yazılara çok önem veriyordu. Reşat Ekrem’in yazıları da ö dönemin ünlü dergi ve gazetelerinde yayınlanmaya başladı. Bunun sonucunda bir tarihçi ve yazar olarak tanınmaya başladı.

“Reşat Ekrem bey Babıali’nin ünlü simalarından biri haline geldi. Bu imparatorluğun sadece padişahlarını, vezirlerini ve yüksek ricalini değil; esnafını, serserisini hatta hırsız ve fahişesini dahi merak etti. Hem de sırf 16’ncı asırdakiler değil; yaşadığı çağdakileri bile defter etti.”[2]

Öğretmenliği sırasında Tarihten Sesler gibi çeşitli dergi ve gazetelerde şiir, hikâye ve çocuk romanları, Osmanlı döneminin ilginç olaylarını ve kişilerini öyküleştirdiği Forsa Halil (1962), Patrona Halil (1967), Erkek Kızlar (1962) ve Haşmetli Yosmalar (1962) gibi kitaplar yazdı. Yazari yazdığı bu yazılarında Ahmet Bülent Koçu ve Reşad Ekrem adlarını da kullandı. Reşad Ekrem Koçu, Son Posta, Milliyet, Hafta, 20. Asır, Amcabey, Tef, Akbaba, Hayat, Tarih, Türk Düşünce Mecmuası, Hergün gibi gazete ve dergilerde folklor, tarih ve kültür alanlarında çok sayıda yazı, inceleme ve araştırma yayımladı.[3]

Herkesin okuyacağı, ilgilenebileceği ve çok rahata anlayabileceği konularda yazıyordu. Araştırmalarını tarihi romanlarında kullandığı gibi, bilimsel çalışmalar halinde de sunuyordu.  Tarihi konularda yazdığı fıkra, roman, hikâye ve incelemeleriyle kamuoyu tarafından bilinen bir isim oldu. Öğretmenliği sırasında çeşitli dergi ve gazetelerde şiir, hikâye ve çocuk romanları, Osmanlı döneminin ilginç olaylarını ve kişilerini öyküleştirdi.

Evliya Çelebi Seyahatnamesinin (1943-1967, 6 cilt) bazı bölümlerini bugünkü dile aktardı. Türk Giyim, Kuşam ve Süsleme Sözlüğü (1967) ise alanında yapılmış ilk önemli çalışmadır.[4] Reşad Ekrem Koçu'nun en önemli ve büyük yapıtı, İstanbul'u her yönüyle ayrıntılı biçimde anlatan İstanbul Ansiklopedisi olarak kabul edilir.

“Ömrü boyunca bir İstanbul Ansiklopedisi meydana getirmek için didindi. Hiçbir şehrin kütüğü bu kadar ilginç olamaz. Büyük abideler yanında küçükleri, mezar taşları, güzel sokaklar, önemsiz sokaklar, ekâbir ve zenginlerin yanı başında fakirler, haneberduşlar bir arada. Marjinal insanın hakkındaki kayıtlar ilk defa onun tarafından mahkeme kayıtlarından çıkartıldı, yetmedi; bazı polislerin özel defteri bile ele geçirilip bakıldı. Bunu gerçi bir Alman ve Fransız şehir tarihçisi de yapabilir, o daha fazlasını yaptı. O muhitlerdeki halk şairlerinin destanlarını ve şiirlerini topladı, hatta dedikodulara başvurdu. Üsküdarlı Razi veya Vasıf gibilerini bize tanıttı. “[5]  “Koçu'nun tarih, kültür ve sanat alanındaki derin bilgisinin yansıdığı İstanbul Ansiklopedisi yazarın çektiği geçim sıkıntısı yüzünden 11. ciltte, "Gökçınar" maddesinde tamamlanamadan kaldı.”[6]  “Reat Ekrem Koçu’nun alfabetik olarak hazırladığı “İstanbul Ansiklopedisi” adlı eser İstanbul şehrinin adeta kütüğü niteliğindedir. Pek çok yönüyle bütün İstanbul ile ilgili gerek yazılı kaynaklardan gerek sözlü kaynaklardan toplanan bilgilerle fotograf, plan, harita, resim vs. görsel malzemeden müteşekkildir. Ansiklopedi 1958’de yayımlanmaya başlamış fakat çeşitli sebeplerle tamamlanamamış “G” maddesinde yayımı durdurulmuştur. Oldukça hacimli olan eser,1958 yılından 1973 yılına kadar on bir cilt ve toplam 7076 sayfa basılmıştır. [1] ”[7]

 Bu ansiklopedinin ilk baskısı 1944-1951 Aba-Bahadir Sokağı maddeleri ve ikinci baskısı 1958-1971 yayımlandı ve 11'inci ciltte 7076 sayfaya ulaşarak "Gökçınar" makalesinde yarım kaldı. Koçu'nun diğer kitapları arasında Osmanlı Padişahları (1960) ile Eski İstanbul'da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri (1947) ve 2 ciltlik Kösem Sultan sayılabilir.[8]

 

Hayatının son yıllarında Tercüman gazetesinde sohbet ve tarihî fıkralar yazıyordu. Reşad Ekrem Koçu 6 Temmuz 1975'te İstanbul'da öldü. Reşat Ekrem Koçu'nun şiirleri ölümünden sonra oğlu “ Acı Su” adlı bir kitap halinde tarafından bastırılmıştır.( Koçu yayınları, 1965, İstanbul) 

 

Son zamanlarda onun hakkında bazı spekülatif haberler yayımlanmaya başladı. Tarihçi Murat Bardakçı bu yayınlar sonunda şöyle bir açıklama yazısı yazmak zorunda kalmıştı.  “Orhan Pamuk, gündemde kalmayı gene başardı: Bu defa Reşad Ekrem Koçu'yu vasıta yaptı, ‘‘National Geographic-Türkiye’’ dergisinde çıkan ‘‘Şehrin Ruhu’’, başlıklı yazısında Koçu'nun sefahate düşkün bir eşcinsel olduğunu, yayınladığı İstanbul Ansiklopedisi'nin bu yüzden yarım kaldığını ve İstanbul'a ait bilgileri daha da karıştırdığını, eşcinselliği, ‘‘içki masası dostlukları’’ ve yine Pamuk'un tabiriyle‘‘çıplak ayaklı güzel oğlanlara’’ olan tutkularını karıştırmıştı. Reşad Ekrem eşcinseldi; eskilerin ‘‘cemál áşığı’’ dedikleri ve yakışıklı delikanlıları ‘‘seyretmekten’’ haz duyan gruba mensuptu. Ama Reşad Ekrem, hiçbir zaman intihalci olmadı. ..Reşad Ekrem Koçu gibi İstanbul'un büyük bir evládını karalamakla meşgul. Velhásıl, utanılacak bir haldir!”[9]

 

Hikâye ve şiir gibi türlerde de eserler veren Reşat Ekrem Koçu, edebî şöhretini tarihî romanlarına borçludur. Reşat Ekrem Koçu romanı tarihe hizmet eden bir tür olarak görmüş yazdığı romanlarında tarihi roman türüne örnekler vermiştir. Romanları vasıtası ile tarihi anlatmayı ve sevdirmeyi amaçlayn bir turum izlemiştir. Roman konularını Osmanlı tarihinden alan Reşat Ekrem Koçu, olayları ve şahısları anlatırken tarihî gerçekçiliğe bağlı kalmaya çalışmış  romanlarını zengin bilgi ve belgelerle doldurmuştur.[10] Romanlarında tarihi olayların aslına birebir sadık kalmak ilkesi ile yazdığından üslubunda müdahaleci bir tutum vardır.  Tarihçiliği romancılığına baskın gelen yazarın eserleri halk hikâyecilerinin anlatım tekniğini çağrıştıran bir eda içindedir. Onun romanları bir çeşit tarihi macera romanlarıdır. Romanlarında esas amacı tarihi olayları ve kişileri tanıtmak olduğundan sanat kaygısını ikinci plana atmıştır. “Reşat Ekrem Koçu, bilgi yanlışlığına düşme korkusuyla, kurgudan ziyade bu kişilerin tarihte bilinen niteliklerine sığınmıştır. “

“Ortaylı, onun eserlerini çeşni  kazanmış birer vakayinameye benzetir. “Tayyarzade”, “Hançerli Hanım” tipindeki XVIII. yüzyıl halk hikâyelerinin getirdiği bir üslûbu kullandığını ve eserlerini de vakayinamelere dayandırdığını, kullandığı dille anlattığı devrin atmosferini yansıttığını iddia eder. (Ortaylı 2001/06/18)”[11]

Kitapları

• Kızlarağasının Piçi (1933)
• Hatice Sultan ve Ressam Melling (1934)
• Eski İstanbul'da Meyhaneler ve Meyhane köçekleri (1947)
• Tarihimizde Garip Vakalar (1952)
• Osmanlı Padişahları (1960)
• Topkapı Sarayı (1960)
• Erkek Kızlar (1962)
• Dağ Padişahları (1962)
• Esircibaşı (1962)
• Forsa Halil (1962)
• Yeniçeriler (1964)
• Osmanlı Tarihinin Panoraması (1964)
• Fatih Sultan Mehmed (1965)
• Acı Su (1965)
• Patrona Halil (1967)
• Kabakçı Mustafa (1968)
• Kösem Sultan (2 cilt) 1972
• Aşk Yolunda İstanbul'da Neler Olmuş (2002)
• Tarihte İstanbul Esnafı (2002)
• Binbirdirek Batakhanesi Cevahirli Hanım Sultan (2003)
• İstanbul Ansiklopedisi (Tamamlanamamıştır)

 

KAYNAKÇA

---

Yorumlar - Yorum Yaz

---